Kaynak:
İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülebilecek İSG Hizmetleri
ÖZET
İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.
GİRİŞ
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla yapılan faaliyetler anlamına gelmektedir. Bunlardan bazıları risk değerlendirmesi yapmak, acil durum planı hazırlamak, tahliye ve yangın tatbikatları düzenlemek, çalışanlara eğitim vermek, iş sağlığı ve güvenliği konusunda rehberlik yapmak vb. hizmetler olarak sıralanabilir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 6’ıncı maddesine göre mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirmek zorundadır. İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri genel itibariyle işyerinde istihdam edilen iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından yürütülmekte veya işyeri dışından OSGB’lerden hizmet alınarak yerine getirilmektedir. Söz konusu Kanun maddesinin devamında bazı işyerleri için iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesine imkân verilmiştir. Bu kapsamda İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmelikte iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işveren veya işveren vekili tarafından yürütülebilmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlemiştir.
Hangi İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği İşveren veya İşveren Vekilince Yürütülebilir?
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 6’ıncı maddesine göre 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde işveren veya işveren vekili iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilir. İşyerindeki çalışan sayısının hesaplanmasında istihdam edilmesi gereken iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin çalışma sürelerinin tespitindeki kısaslar göz önünde bulundurulur. Aynı işverenin Türkiye genelinde birden fazla tescilli ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerinin olması halinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri üstlenilebilecek işyerlerinin belirlenmesinde Sosyal Güvenlik Kurumundaki tescil kayıtları esas alınır. İşverenden iş alan alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar ve 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile 04.11.1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamındaki öğrenci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının tespitinde dikkate alınmaz.
İşyerinin tehlike sınfı işyerinde yürütülen asıl işin tehlike sınıfına göre belirlenir. İşyerinin sosyal sigortalar sicil numarasının 2’inci, 3’üncü, 4’üncü, 5’inci, 6’ıncı ve 7’inci hanelerinde bulunan rakamlar işyerinin tehlike sınıfını veren NACE Kodudur. İşyerinin Tehlike sınıfını öğrenmek için söz konusu numaranın İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinin ekinde bulunan işyerlerinin tehlike seviyesini belirtir listede bulunması yeterlidir. Örnek olarak sigorta sicil numarası 2. 82.19.03.22.2222222.034 olan bir yerin NACE kodu: 82.19.03’dür. İşyeri Tehlike Sınıfları Listesine bakıldığında işyerinin “Tez vb. yazım bürolarının faaliyetleri” verdiği ve az tehlikeli sınıfta olduğu görülecektir.
Hangi İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri İşveren veya İşveren Vekilince Yürütülebilir?
İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmeliğinin 7’inci ve 8’inci maddelerinde belirtilen hizmetler hariç olmak üzere işveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimine verilen görevleri yürütebilir. Bu durumda 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfa giren işyerleri işveren veya işveren vekilleri işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkiklerini yapamaz. Söz konusu hizmetler işyeri hekiminden alınabileceği gibi kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir. Bununla beraber işveren veya işveren vekili 6331 sayılı Kanun ve alt düzenlemelerinde yer alan hükümler uyarınca işyerinde yapılması gereken gürültü, titreşim, termal konfor vb. ölçümleri kendisi yapamaz. Söz konusu ölçümleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş laboratuvarlara yaptırması gerekir.
10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işveren veya işveren vekilleri yukarıda izah ettiğimiz gibi çalışanların işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkiklerinin yanı sıra işyerinde yapılması gereken ölçümleri haricindeki iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimine verilen görevleri yerine getirebilir. Bu kapsamda işveren veya işveren vekili tarafından yerine getirilebilecek iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden bazıları şu şekilde sıralanmaktadır;
Rehberlik ile İlgili Olanlar
- İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak
- İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında çalışanların sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi rehberlik yapmak.
- İşyerinde çalışanların sağlığının geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda tavsiyelerde bulunmak
- İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri yazılı olarak bildirmek
- İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak önerilerde bulunmak.
- İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmayan, ancak çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve önerilerde bulunmak.
Risk Değerlendirmesi ile İlgili Olanlar
- İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.
- Gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları yakın takip ve koruma altına almak, bilgilendirmek ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate almak.
Çalışma ortamı gözetimi ile İlgili Olanlar
- Çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek.
- Bir başka işverenden iş görmek için işyerine geçici olarak gönderilen çalışanlar ile alt işveren çalışanlarının yapacakları işe uygun olduğunu gösteren sağlık raporlarının süresinin dolup dolmadığını kontrol etmek.
- İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek.
Eğitim, bilgilendirme ve kayıt ile İlgili Olanlar
- Çalışma ortamıyla ilgili iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve çalışma ortamı gözetim sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak.
- İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek.
- Çalışanlara yönelik bilgilendirme faaliyetlerini düzenleyerek uygulamasını kontrol etmek.
- Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak uygulamasını kontrol etmek.
- Çalışma Bakanlığınca belirlenecek iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili bilgileri, İSG KATİP’e bildirmek.
İşveren veya işveren vekilleri yukarıda saymış olduğumuz vb. iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirmek için çalışan başına aylık en az 10 dakika ayırmak zorundadır. İşveren veya işveren vekilleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin tamamını ya da bir kısmını hizmet alımı yoluyla da temin edebilir.
İşveren veya İşveren Vekili Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimini Kendisi Verebilirmi?
Bilindiği gibi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17’inci maddesine göre işveren çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almasını sağlamalıdır. İşyerlerinde İşveren veya İşveren Vekili Tarafından Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine İlişkin Yönetmeliğinin 6’ıncı maddesine göre ancak iş güvenliği uzmanlığı veya işyeri hekimliği belgesi sahibi olan işveren veya işveren vekilleri iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı uyarınca çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini kendileri verebilir.
İşveren ve İşveren Vekili İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Yürütebilmesi İçin Hangi Şartları Yerine Getirmeli?
10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin işveren veya işveren vekilleri daha önce dile getirdiğimiz iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendileri yerine getirebilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenmiş eğitimleri alması şarttır. Eğitim programları açık öğretim yoluyla düzenlenmekte ve ders içerikleri uluslararası standartlara uygun, yazılı, işitsel ve görsel materyallerle desteklenmiş bir şekilde hazırlanmaktadır. Alınması gereken eğitimler asgari olarak aşağıdaki konuları içermelidir;
EĞİTİM KONULARI
1.Genel Konular
a) Çalışma Mevzuatı (İşveren ve çalışanların yasal hak ve sorumlulukları)
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
2. İş Kanunu
3. İlgili Mevzuat ( 5510 S. SSGSS Kanunu, 6090 S. Borçlar Kanunu vb.
1 Saat
b) İş Sağlığı ve Güvenliği Önleyici Yaklaşım
1. Güvenlik Kültürü
2. Tehlike ve Risk Kavramı
3. Risk Değerlendirmesi nedir? Nasıl hazırlanır?
4. Risklerden Korunma İlkeleri
2 Saat
c) İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sonuçları
1. İş kazası ve meslek hastalığı tanımı ve bildirimi
2. İş kazası ve meslek hastalıklarının raporlanması
3. İş kazası ve meslek hastalıklarının maliyeti
4. İş kazası ve meslek hastalıklarının hukuki sonuçları
5. Ramak kala olayının tanımı, raporlanması, çıkarılacak dersler
1 Saat
d) İş Sağlığı ve Güvenliği İyi Uygulama Örnekleri 1 Saat
2. Sağlık ve Güvenlik Konuları ile Korunma Yöntemleri
a) İşin yürütümü ve çalışma ortamına ilişkin risk faktörleri
1. İş ekipmanları (makinalar ve el aletleri),
2. Elektrik,
3. Parlama, patlama, yangından korunma,
4. Atık yönetimi,
5. Elle kaldırma ve taşıma
6. Yükleme, boşaltma, istifleme ve depolama
7. Fiziksel faktörler (Titreşim, gürültü, termal konfor, radyasyon, aydınlatma, havalandırma vb.)
8. Kimyasal faktörler,
9. Biyolojik faktörler,
10. Ergonomik faktörler,
11. İşyeri bina ve eklentileri,
12. İşyeri temizlik ve düzen,
13. Ekranlı araçlarla çalışma,
14. Sağlık ve güvenlik işaretleri,
15. Acil durumlar.
8Saat
b) Bireysel ve Organizasyona ilişkin faktörler
1. İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri,
2. Meslek hastalıklarının sebepleri ve korunma prensipleri,
3. İlk yardım,
4. Psikosoyal risk etmenleri,
5. Kişisel koruyucu donanımların kullanımı.
2 Saat
c) Dokümantasyon
1. Risk değerlendirmesi dokümanı hazırlanması,
2. Acil durum planının hazırlanması,
3. İSG eğitimlerinin belgelenmesi,
4. Çalışan temsilcisi görevlendirilmesi,
1 Saat
İşveren veya işveren vekilleri söz konusu eğitimleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla protokol yapmış açık öğretim sistemi ile eğitim vermede yetkin, her ilde sınav merkezi, büro ve akademik danışmanlık hizmetleri bulunan üniversitelerden alabilir. Yukarıdaki eğitim konularını hazırlayacak veya verecek eğiticilerde, uzmanlık alanları dikkate alınmak koşuluyla; öğretim üyesi olması ve/veya işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesine sahip olması şarttır. İşveren veya işveren vekilinin alacağı eğitimler yukarıda belirtilen tabloda yer alan ders saatlerinin toplamından az olmamalı ve eğitim konularının içeriği okunup, anlaşılıp, özümsenmeye yetecek makul bir süreye göre tasarlanmalıdır. Her bir eğitim konusunun içeriği bütünlük oluşturacak şekilde birbiri ardına sıralanmalıdır.
İşveren ve İşveren Vekili İlgili Eğitimi Tamamladıktan Sora Neler Yapmalıdır?
İşveren veya işveren vekili Çalışma Bakanlığı ile protokol yapmış olan üniversitelerden gerekli eğitimleri aldıktan sonra aynı üniversitelerce sınava tabi tutulur. Söz konusu sınavdan işveren veya işveren vekillerinin başarılı olabilmesi için 50 ve üzeri not alması gerekir. Sınavda başarılı olan işveren veya işveren vekillerine aşağıda örneği verilen ilgili yönetmeliğin ek-2’sinde bulunan eğitim tamamlama belgesi verilir.
İşveren veya işveren vekili eğitim, sınav ve belgelendirmeyi kapsayan ücret; net asgari ücretin üçte birini geçmemek koşuluyla, Çalışama Bakanlığı ile üniversiteler arasında yapılan protokolde belirlenir ve işveren veya işveren vekili tarafından ödenir.
Eğitim tamamlama belgesi alan işveren veya işveren vekilleri İSG-KATİP üzerinden sisteme kaydolmaları gerekmektedir. İşveren veya işveren vekilinin, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütme yükümlülüğü İSG-KATİP’e kayıt tarihi itibari ile başlar. Eğitimi tamamlayan işverenin ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan ayrı bir işyeri açması veya işveren vekilinin hizmet akdinin sona ererek, ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde; yeni işyerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmesi için işverence İSG-KATİP üzerinden başvuruda bulunulması gerekir. Bu tür görevlendirmelerde görevlendirilecek kişinin işveren vekili olması esastır. Aksi takdirde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirme yapılmamış sayılır.
SONUÇ
Söz konusu yönetmelik özellikle maddi gücü düşük olan Kobilere büyük yarar sağlayacağı aşikardır. İşyerinin tehlike sınıfının değişmesi ve/veya çalışan sayısının 10 ve üzerine çıkması durumlarında 60 gün içerisinde işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısı göz önünde bulundurularak iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesi gerekmektedir.İşveren veya işveren vekilleri söz konusu eğitim tamamlama belgesini almaya hak kazanamaz, almak istemez veya almasına rağmen iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini üstlenmek istemez ise yukarıda belirttiğimiz gibi iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminden hizmet almaları gerekir. Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde her bir işveren veya işveren vekilleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilmek için ayrı ayrı eğitim alması lazımdır. 10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş güvenliği uzmanlığı belgesi bulunan işveren veya işveren vekilleri söz konusu eğitim tamamlama belgesini gerek duymaksızın İSG-Katip üzerinden sisteme kayıt olarak çalışanların işe giriş ve periyodik muayeneler ile tetkiklerinin yanı sıra işyerinde yapılması gereken ölçümleri haricindeki iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini üstlenebilir. İşveren veya işveren vekilinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin üstlenilmesi veya işyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması Kanunda ilgili mevzuatta işverenler için öngörülen yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.
Kaynak:
