Fatih Özcan
Site Kurucusu
- Katılım
- 7 Aralık 2013
- Şehir
- Yurt Dışı
- Sertifika
- Diğer Belge
- Firma
- ABL Group
Erol Kural
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik Danışmanı
Makinelerle ilgili kazalar iş kazaları sırasında önemli bir yer tutar, özellikle hareketli makine parçalarına kapılma yüksek orandadır. Dönen, kayan, sıkıştıran her türlü makinede giyeceklerden sarkan parçaların, parmakların, ellerin, saçların kaptırılması olabilir. Bu nedenle güvenlik kalkanları, kilitleme düzenekleri ve diğer makine koruyucu sistemleri bulunmalıdır.
Makine Koruyucuları Neden Gereklidir?
- Makinelerde oluşan kazaların sayısı önemlidir.
- Makinelerde oluşan kazaların ağırlık oranı yüksektir.
- Makinelerde oluşan kazalarda makine koruyucuları önemli bir faktördür.
17.05.1893 tarih 18050 Resmi Gazetede yayınlanan Makine Koruyucuları Yönetmeliğinde yapılan tanıma göre makine koruyucuları makinelerin transmisyon düzenlerinde hareketli parçalarında ve operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak durdurma sisteminin tümüdür.
Transmisyon düzenini güç aktaran miller, volanlar, kasnaklar, kayışlar, kaplinler, muylular, bilyeler, kranklar, kavramalar, dişli düzenleri, zincir ve dişlisi gibi elemanlardan oluşur.
Hareketli parçalar ise makine ve tezgahlarda güç aktarmayan ancak hareket eden (örneğin planyaların kalem tespit başlıkları, besleme merdaneleri, vargel tablaları vb gibi) elemanlardır. Makine ve tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren, delen, ezen, kesen veya başka şekilde işlem yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan bölgeler operasyon noktalarıdır.
Konveyör kayışlarının yanlarında bulunan güvenlik halatları, koruyuculara kilitleri, imdat düğme ve frenleri, asansör paraşütleri güvenli olmayan durumlarda sistemi durdurmayı sağlayan düzenekleri durdurma düzenini oluşturur. Yasalarımıza göre koruyucusu olmayan makine ve tezgah kullanılamaz. Hiçbir işçiden söz konusu koruma düzeni olmayan bir makine veya tezgahı kullanması istenemez. İşçiler de koruyucuyu etkisiz duruma getirerek çalışamaz veya böyle çalışmakta direnemez. Transmisyon tertibatı ile tezgah ve makinelere ait koruyucuların, emniyet teçhizat ve tertibatının çıkarılması veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır. Bu koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında kaldırılabilir ve işin bitiminde derhal yerine takılmalıdır.
Makine koruyucuları ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır:
-Kimse özel eğitilmediği ve deneyim sahibi olmadığı makinede çalışmamalıdır.
-Onarım. Bakım, iş tatili gibi durumlarda sadece düğmeye basılması makinenin durmasını yada elektrik devresinin kesilmesini garanti etmeyebilir. Bazen devre geçici olarak kesilebilir ve sistem kendiliğinden yeniden harekete geçebilir. Bu nedenle makine durdurulduktan, devre kesildikten sonra sistemin herhangi bir bölümünde yerçekimi, basınç vb. nedeniyle gerilim yüklemesi olmadığından, bir başkasının herhangi bir nedenle sistemin hareketine yol açmayacağından ve açmadığından emin olunmalıdır.
-Makine koruyucularının bulunması işle ilgili kişisel koruyucuların ihmal edilmesinin gerekçesi olmamalıdır. Teknik kişilerce kullanılması zorunlu görülen tüm kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
-Makinelerle ilgili her türlü kaza boyutu ne olursa olsun bir teknik ekip tarafından dikkatle değerlendirilmeli, buna yol açan yetersizlik hemen giderilmelidir.
-Makine koruyucuları ile ilgili teknik gelişmeler izlenmeli, kişi müdahalesini ve ihmalini en aza indiren koruyucu tipleri hemen uygulamaya sokulmalıdır.
-Koruyucular amaca uygun kullanılması kolay, sağlam ve dayanıklı olacak, gerektiğinde çıkarılmadan bakımı yapılabilecek şekilde olmalıdır.
-Çalışan elini düz olarak tezgah tablası üzerinde hareket ettirdiğinde, koruyucu aralığından geçen parmak uçları operasyon noktasına ulaşmamalıdır.
-Bir tezgah veya makinde arıza veya bunların koruyucusunda bir kusur ve yetersizlik görüldüğü durumlarda, makine ve tezgah derhal durdurulmalı ve ilgililere haber verilmelidir.
-Tahrik makinelerin volanları, gerektiğinde krank mili ve piston kolları uygun şekilde korunmuş olmalı ve bu makinelere elle ilk hareket verilmesi gereken durumlarda, güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
-Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli kısmı örtmüş olmalıdır.
-Koruyucular, işçinin ve makinenin çalışmasına, yağlama, kontrol ve onarımına engel olmayacak, üretimi zorlaştırmayacak şekilde yapılmalı ve mümkünse makinenin sabit bir parçasına bağlanmalıdır.
-Koruyucular, çalışan işçilerin çarpma ve düşmelerine, taşınan malzemelerin darbelerine dayanacak sağlamlıkla yapılmalıdır.
-Koruyucular fazla bakıma ihtiyaç göstermeyecek biçimde yangın, aşınma ve pasa dayanıklı maddlerden yapılmalıdır.
-Koruyucular döküm sac, boru veya profil demir, tel kafes, ahşap, plastik veya yerine göre uygun sağlamlıkta başka malzemeden yapılmalı ve bir tehlike taratmamalıdır.
-Şalter kumanda düğmeleri, kendiliğinden veya herhangi bir çarpma ile makineyi hareket ettirmeyecek şekil ve özellikte yapılmış olmalı ve işçinin kolayca kullanabileceği yerde bulunmalıdır.
-Bir makine veya tezgah üzerinde birden fazla elektrik motoru bulunduğu durumlarda, tezgahın bütün faaliyetini durduracak bir ana şalteri veya bir veya daha fazla durdurma düğmesi bulunmalıdır.
-Çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri kırmızı renkli olmalıdır.
-Ayak pedalı ile çalışan makine ve tezgahların pedalları üzerinde bir koruyucu bulunmalıdır.
-Döküm, demir ve kaynak işlerinin yapıldığı yerlerde çalışma esnasında çıkan duman, gaz, koku, is, toz ve buharlar, mevzii aspirasyon tertibatı ile dışarı atılmalı ve erimiş maden veya tavlanmış malzeme ile çalışan yerler, aşırı derecede nemli olmamalıdır.
-Doğrudan koruyucu kullanılmayan karıştırıcı, ambalajlama, paketleme vb uygulamalarında uygun korkuluklarla yaklaşım engellenmelidir.
-Kapaklı karıştırıcıların tümü kapağı açıldığında otomatik olarak durmalıdır.
-Çalışma anında parça fırlaması söz konusu ise uygun siperler bulunmalıdır.
KORUYUCU YAPMANIN NEDENLERİ
KORUYUCULARI YAPMA
ESKİ MAKİNALARA UYMAK:Çeşitli iş kollarında; özellikle küçük iş yerlerinde halen hizmet gören eski tezgahlar bulunabilir.Çoğu kez bunlar iyi korunmamıştır. Ayrıca tezgahın eskiliği yüzünden bunlara koruyucu bulmak da güçtür. Öte yandan, bunları yeni tezgahlarla değiştirmek için bir yatırım konusu ve çözümü güç problem halinde karşımıza çıkabilir. Bu durumlarda koruyucuların mahallen yapılması zorunludur.
STANDART DIŞI MAKİNALARA UYGUNLUK: Endüstride kullanılan tezgahlar genellikle standart tiplerdir. Belirli işler için ayarlanmış ve donatılmışlardır. Tezgahın satın alındığı sırada koruyucusu bulunur veya bulunmaz. Tezgahın özel işler için kullanılışında standart tip koruyucudan yararlanmak mümkün olmayabilir. Bu hallerde operatörün korunması için koruyucuların mahallen yapılması gerekir.
FİKİRLERDEN FAYDALANMA:Ustabaşı, operatör ve diğer ilgililer belirli durumlarda yapılacak koruyucular için kendi fikirlerini açıklamaya teşvik edilmelidirler. Bununla beraber yapılacak yeni koruyucularda belirli standartlara bağlı kalmaya çalışılmalıdır.
KORUYUCU SATIN ALMA
KOMBİNE TEZGAHLAR:Şartnamelerde koruyucunun özellikleri satın alınırken açıklıkla belirtilmelidir. Bu noktalar üzerinde ısrarla durulmalıdır.
ARA KİLİTLER:Tezgah imalatçıdan satın alınırken koruyucular ve ara-kilitler, bütün hareketli aksamı örtecek şekilde tasarlanmış ve yapılmış olmalıdır. Böylece; koruyucunun açık, bozuk veya yerinden çıkarılmış olduğu sırada tezgahın otomatik olarak, (koruyucu çalışır duruma gelinceye kadar) durması gerekir.
ARA-KİLİT ŞU 3 ŞARTA UYMALIDIR:-Tezgah harekete geçmeden önce, tehlikeli aksam korunmuş olmalıdır.
-Tehlikeli parça duruncaya kadar, koruyucu açılmamalıdır.
-Ara kilidin bozulması halinde, tezgah çalışmamalıdır.
GELİŞMELER:Özel bir tezgah için imalatçısından alınacak koruyucu, bir araştırma ve uzman elemanlar tarafından meydana getirilmiş bir eserdir. Bu itibarla, bazı hallerde tezgah sahiplerinin imalatçı gibi üstün vasıfla koruyucu yapmaları imkansız olabilir.
MAKİNA AKSAMI:İmalatçı tarafından tasarlanan ve yapılan koruyucular, yalnız tezgahın görünüşünü etkilemekle kalmaz. Koruyucu aynı zamanda fonksiyonerdir. Örneğin; Bazen koruyucu egzoz sistemi veya yağdanlığın bir parçası olabilir ve operatörün ayağı için destek vazifesi görebilir.
KORUYUCULARDA EMNİYETLİ ARALIKLARKoruyucularda, iyi bir korunma temin etmek için, aralıklar üzerinde dikkatle durulmalıdır.
KORUYUCUDA NE İÇİN ARALIK OLMALIDIR?- İşlenecek malı, tezgaha sürmek, almak, talaşı temizlemek için,
- Görüş sağlamak, çalışmak, muayene ve seçmek maksadıyla,
- Bakım, yağlama, gresleme ve temizleme için,
- Ayar, onarım, tadil için.
AZAMİ EMİN ARALIKLAR:Normal bir kalın parmağı yaklaşık olarak 10 mm. aralıktan geçebilir. Bu yüzden, koruyucularda müsaade edilebilecek emin paralıklar en az 6,35 mm. den en çok 37,5 mm. kadar olabilir. Bundan fazla açıklıklar tehlikeli olur.
Emin ağırlık ölçüleri, tehlike noktasına olan uzaklığa göre değişir.
Dikey aralıklar özel bir aparatla yapılan deneylerde tespit edilmiştir. Yukarıdaki resimde bu husus, şematik olarak gösterilmiştir.
Koruyucu aralıkları, operatörün parmaklarını, elini veya kolunu tehlike sahasına sokmasını önler.
ÖRNEKLER:Bir pres tezgahında işlenecek parça için koruyucuda 8,50 mm.‘lik bir aralık bırakılması gerekirse, koruyucu şahmerdandan 4 cm. uzakta olacaktır. Şu hale göre, aşağıdaki tabloda işaret edildiği gibi 19 mm aralık için 15,5 cm. mesafe olmalıdır.
DİKKAT:6 mm. den fazla aralığı olan koruyucularda özellikle kadın işçiler, tezgahı alıştırmadan önce, koruyucunun yerinde olmasına dikkat etmelidirler.
BAŞLICA KORUYUCU ÇEŞİTLERİ
SABİT KORUYUCULAR:Sabit koruyucu şöyle tarif edilebilir: Operatörün, hareket eden makine parçaları, çalışma noktaları ve güç aktarma aksamı ile istenilmeyen veya arızi temasını önleyen siperdir. Koruyucular tezgaha kolayca çıkartılmayacak şekilde tespit edilmelidir. Koruyucular genellikle, özel besleme tertibatı ile kulanılır.
YARI OTOMATİK VEYA MEKANİK BESLEYİCİLER:Otomatik besleyicilerde operatör, ancak belirli aralıklarla işlenecek parçaları depo eder.
OTOMATİK KORUYUCULAR (İTİCİ HAREKETLER):Otomatik koruyucular genellikle iki çeşittir. Bu koruyucuların hareketi operatörün ellerini, kollarını veya vücudunu tehlike sahasından uzaklaştırır. Bu koruyucular tezgahın hareketine uyarak çalışırlar.
İTİCİ ÇEŞİTLERİBu çeşit koruyucular, hareketli bir siperden ibarettir. Bu koruyucuların hareketi sırasında, operatörü zarara uğratmaması için tedbir alınmalıdır.
ÇEKİCİ VEYA KELEPÇE ÇEŞİTLERİ:Bu koruyucular bir kelepçe gibi operatörün bileklerine veya kollarına bağlanır ve gücünü aldığı şahmerdanın inmesi ile operatörün ellerini tehlike sahasından uzaklaşır.
ARA – KİLİTLİ KORUYUCULAR:Bu koruyuculara siper yerine oturmadan tezgah çalışamaz. Ancak, koruyucu kavramadan hareket gücünü aldığı ve ona bağlı olarak çalıştığı için, kavramadan husule gelecek bir arızada koruyucu yetersiz kalır.
TAKILMALI KORUYUCULARYatay takılmalı koruyucular; operatörün vücudu veya başının teması ile tezgahın ilgililer tarafından tespit edilen belirli bir süre içinde durmasını sağlar. Bu çeşit koruyuculara en çok merdaneli tezgahlarda rastlanır.
EL PEDALLARI:Bu koruyucular genellikle, çift pedallı veya çift düğmeli tertibatlardır. Bunlar, pedal veya düğmelerden birinin çalışmaz hale getirilmesi ile vazifelerini tam olarak yerine getiremezler. Bu sebeple pedal veya düğmelerden birinin çalışmaması halinde, tezgahında durması sağlanmalıdır.
FOTO SELSÜLLERİ:Bu çeşit koruyucuların maliyeti ve bakımı pahalıdır. Tehlike bölgesinin güvenliği ışıkla kontrol altına alınmıştır. Işığı kesen herhangi bir cisim (operatörün eli, kolu veya vücudu gibi) tezgahın çalışmasını önler. Bu maksat için koruyucu kuvvetli bir fren tertibatı ile teçhiz edilmiş olmalıdır.
Bu koruyucular genellikle ağır devirli tezgahlarda kullanılır.
ÖZEL KORUYUCULARBu koruyucular, herhangi makine, tezgah veya işerinde bulunan başka bir tehlike sahasını örtecek özel maksatla yapılmış koruyuculardır. Torna veya taşlama tezgahlarında kullanılan sıçrama siperleri gibi.
Erol Kural
REFERANS:
T.C ÇALIŞMA BAKANLIĞI İŞÇİ SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM REHBERİ
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Teknik Danışmanı
Makinelerle ilgili kazalar iş kazaları sırasında önemli bir yer tutar, özellikle hareketli makine parçalarına kapılma yüksek orandadır. Dönen, kayan, sıkıştıran her türlü makinede giyeceklerden sarkan parçaların, parmakların, ellerin, saçların kaptırılması olabilir. Bu nedenle güvenlik kalkanları, kilitleme düzenekleri ve diğer makine koruyucu sistemleri bulunmalıdır.
Makine Koruyucuları Neden Gereklidir?
- Makinelerde oluşan kazaların sayısı önemlidir.
- Makinelerde oluşan kazaların ağırlık oranı yüksektir.
- Makinelerde oluşan kazalarda makine koruyucuları önemli bir faktördür.
17.05.1893 tarih 18050 Resmi Gazetede yayınlanan Makine Koruyucuları Yönetmeliğinde yapılan tanıma göre makine koruyucuları makinelerin transmisyon düzenlerinde hareketli parçalarında ve operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak durdurma sisteminin tümüdür.
Transmisyon düzenini güç aktaran miller, volanlar, kasnaklar, kayışlar, kaplinler, muylular, bilyeler, kranklar, kavramalar, dişli düzenleri, zincir ve dişlisi gibi elemanlardan oluşur.
Hareketli parçalar ise makine ve tezgahlarda güç aktarmayan ancak hareket eden (örneğin planyaların kalem tespit başlıkları, besleme merdaneleri, vargel tablaları vb gibi) elemanlardır. Makine ve tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren, delen, ezen, kesen veya başka şekilde işlem yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan bölgeler operasyon noktalarıdır.
Konveyör kayışlarının yanlarında bulunan güvenlik halatları, koruyuculara kilitleri, imdat düğme ve frenleri, asansör paraşütleri güvenli olmayan durumlarda sistemi durdurmayı sağlayan düzenekleri durdurma düzenini oluşturur. Yasalarımıza göre koruyucusu olmayan makine ve tezgah kullanılamaz. Hiçbir işçiden söz konusu koruma düzeni olmayan bir makine veya tezgahı kullanması istenemez. İşçiler de koruyucuyu etkisiz duruma getirerek çalışamaz veya böyle çalışmakta direnemez. Transmisyon tertibatı ile tezgah ve makinelere ait koruyucuların, emniyet teçhizat ve tertibatının çıkarılması veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır. Bu koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında kaldırılabilir ve işin bitiminde derhal yerine takılmalıdır.
Makine koruyucuları ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır:
-Kimse özel eğitilmediği ve deneyim sahibi olmadığı makinede çalışmamalıdır.
-Onarım. Bakım, iş tatili gibi durumlarda sadece düğmeye basılması makinenin durmasını yada elektrik devresinin kesilmesini garanti etmeyebilir. Bazen devre geçici olarak kesilebilir ve sistem kendiliğinden yeniden harekete geçebilir. Bu nedenle makine durdurulduktan, devre kesildikten sonra sistemin herhangi bir bölümünde yerçekimi, basınç vb. nedeniyle gerilim yüklemesi olmadığından, bir başkasının herhangi bir nedenle sistemin hareketine yol açmayacağından ve açmadığından emin olunmalıdır.
-Makine koruyucularının bulunması işle ilgili kişisel koruyucuların ihmal edilmesinin gerekçesi olmamalıdır. Teknik kişilerce kullanılması zorunlu görülen tüm kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
-Makinelerle ilgili her türlü kaza boyutu ne olursa olsun bir teknik ekip tarafından dikkatle değerlendirilmeli, buna yol açan yetersizlik hemen giderilmelidir.
-Makine koruyucuları ile ilgili teknik gelişmeler izlenmeli, kişi müdahalesini ve ihmalini en aza indiren koruyucu tipleri hemen uygulamaya sokulmalıdır.
-Koruyucular amaca uygun kullanılması kolay, sağlam ve dayanıklı olacak, gerektiğinde çıkarılmadan bakımı yapılabilecek şekilde olmalıdır.
-Çalışan elini düz olarak tezgah tablası üzerinde hareket ettirdiğinde, koruyucu aralığından geçen parmak uçları operasyon noktasına ulaşmamalıdır.
-Bir tezgah veya makinde arıza veya bunların koruyucusunda bir kusur ve yetersizlik görüldüğü durumlarda, makine ve tezgah derhal durdurulmalı ve ilgililere haber verilmelidir.
-Tahrik makinelerin volanları, gerektiğinde krank mili ve piston kolları uygun şekilde korunmuş olmalı ve bu makinelere elle ilk hareket verilmesi gereken durumlarda, güvenlik tedbirleri alınmalıdır.
-Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli kısmı örtmüş olmalıdır.
-Koruyucular, işçinin ve makinenin çalışmasına, yağlama, kontrol ve onarımına engel olmayacak, üretimi zorlaştırmayacak şekilde yapılmalı ve mümkünse makinenin sabit bir parçasına bağlanmalıdır.
-Koruyucular, çalışan işçilerin çarpma ve düşmelerine, taşınan malzemelerin darbelerine dayanacak sağlamlıkla yapılmalıdır.
-Koruyucular fazla bakıma ihtiyaç göstermeyecek biçimde yangın, aşınma ve pasa dayanıklı maddlerden yapılmalıdır.
-Koruyucular döküm sac, boru veya profil demir, tel kafes, ahşap, plastik veya yerine göre uygun sağlamlıkta başka malzemeden yapılmalı ve bir tehlike taratmamalıdır.
-Şalter kumanda düğmeleri, kendiliğinden veya herhangi bir çarpma ile makineyi hareket ettirmeyecek şekil ve özellikte yapılmış olmalı ve işçinin kolayca kullanabileceği yerde bulunmalıdır.
-Bir makine veya tezgah üzerinde birden fazla elektrik motoru bulunduğu durumlarda, tezgahın bütün faaliyetini durduracak bir ana şalteri veya bir veya daha fazla durdurma düğmesi bulunmalıdır.
-Çalıştırma düğmeleri yeşil, durdurma düğmeleri kırmızı renkli olmalıdır.
-Ayak pedalı ile çalışan makine ve tezgahların pedalları üzerinde bir koruyucu bulunmalıdır.
-Döküm, demir ve kaynak işlerinin yapıldığı yerlerde çalışma esnasında çıkan duman, gaz, koku, is, toz ve buharlar, mevzii aspirasyon tertibatı ile dışarı atılmalı ve erimiş maden veya tavlanmış malzeme ile çalışan yerler, aşırı derecede nemli olmamalıdır.
-Doğrudan koruyucu kullanılmayan karıştırıcı, ambalajlama, paketleme vb uygulamalarında uygun korkuluklarla yaklaşım engellenmelidir.
-Kapaklı karıştırıcıların tümü kapağı açıldığında otomatik olarak durmalıdır.
-Çalışma anında parça fırlaması söz konusu ise uygun siperler bulunmalıdır.
KORUYUCU YAPMANIN NEDENLERİ
KORUYUCULARI YAPMA
ESKİ MAKİNALARA UYMAK:Çeşitli iş kollarında; özellikle küçük iş yerlerinde halen hizmet gören eski tezgahlar bulunabilir.Çoğu kez bunlar iyi korunmamıştır. Ayrıca tezgahın eskiliği yüzünden bunlara koruyucu bulmak da güçtür. Öte yandan, bunları yeni tezgahlarla değiştirmek için bir yatırım konusu ve çözümü güç problem halinde karşımıza çıkabilir. Bu durumlarda koruyucuların mahallen yapılması zorunludur.
STANDART DIŞI MAKİNALARA UYGUNLUK: Endüstride kullanılan tezgahlar genellikle standart tiplerdir. Belirli işler için ayarlanmış ve donatılmışlardır. Tezgahın satın alındığı sırada koruyucusu bulunur veya bulunmaz. Tezgahın özel işler için kullanılışında standart tip koruyucudan yararlanmak mümkün olmayabilir. Bu hallerde operatörün korunması için koruyucuların mahallen yapılması gerekir.
FİKİRLERDEN FAYDALANMA:Ustabaşı, operatör ve diğer ilgililer belirli durumlarda yapılacak koruyucular için kendi fikirlerini açıklamaya teşvik edilmelidirler. Bununla beraber yapılacak yeni koruyucularda belirli standartlara bağlı kalmaya çalışılmalıdır.
KORUYUCU SATIN ALMA
KOMBİNE TEZGAHLAR:Şartnamelerde koruyucunun özellikleri satın alınırken açıklıkla belirtilmelidir. Bu noktalar üzerinde ısrarla durulmalıdır.
ARA KİLİTLER:Tezgah imalatçıdan satın alınırken koruyucular ve ara-kilitler, bütün hareketli aksamı örtecek şekilde tasarlanmış ve yapılmış olmalıdır. Böylece; koruyucunun açık, bozuk veya yerinden çıkarılmış olduğu sırada tezgahın otomatik olarak, (koruyucu çalışır duruma gelinceye kadar) durması gerekir.
ARA-KİLİT ŞU 3 ŞARTA UYMALIDIR:-Tezgah harekete geçmeden önce, tehlikeli aksam korunmuş olmalıdır.
-Tehlikeli parça duruncaya kadar, koruyucu açılmamalıdır.
-Ara kilidin bozulması halinde, tezgah çalışmamalıdır.
GELİŞMELER:Özel bir tezgah için imalatçısından alınacak koruyucu, bir araştırma ve uzman elemanlar tarafından meydana getirilmiş bir eserdir. Bu itibarla, bazı hallerde tezgah sahiplerinin imalatçı gibi üstün vasıfla koruyucu yapmaları imkansız olabilir.
MAKİNA AKSAMI:İmalatçı tarafından tasarlanan ve yapılan koruyucular, yalnız tezgahın görünüşünü etkilemekle kalmaz. Koruyucu aynı zamanda fonksiyonerdir. Örneğin; Bazen koruyucu egzoz sistemi veya yağdanlığın bir parçası olabilir ve operatörün ayağı için destek vazifesi görebilir.
KORUYUCULARDA EMNİYETLİ ARALIKLARKoruyucularda, iyi bir korunma temin etmek için, aralıklar üzerinde dikkatle durulmalıdır.
KORUYUCUDA NE İÇİN ARALIK OLMALIDIR?- İşlenecek malı, tezgaha sürmek, almak, talaşı temizlemek için,
- Görüş sağlamak, çalışmak, muayene ve seçmek maksadıyla,
- Bakım, yağlama, gresleme ve temizleme için,
- Ayar, onarım, tadil için.
AZAMİ EMİN ARALIKLAR:Normal bir kalın parmağı yaklaşık olarak 10 mm. aralıktan geçebilir. Bu yüzden, koruyucularda müsaade edilebilecek emin paralıklar en az 6,35 mm. den en çok 37,5 mm. kadar olabilir. Bundan fazla açıklıklar tehlikeli olur.
Emin ağırlık ölçüleri, tehlike noktasına olan uzaklığa göre değişir.
Dikey aralıklar özel bir aparatla yapılan deneylerde tespit edilmiştir. Yukarıdaki resimde bu husus, şematik olarak gösterilmiştir.
Koruyucu aralıkları, operatörün parmaklarını, elini veya kolunu tehlike sahasına sokmasını önler.
ÖRNEKLER:Bir pres tezgahında işlenecek parça için koruyucuda 8,50 mm.‘lik bir aralık bırakılması gerekirse, koruyucu şahmerdandan 4 cm. uzakta olacaktır. Şu hale göre, aşağıdaki tabloda işaret edildiği gibi 19 mm aralık için 15,5 cm. mesafe olmalıdır.
DİKKAT:6 mm. den fazla aralığı olan koruyucularda özellikle kadın işçiler, tezgahı alıştırmadan önce, koruyucunun yerinde olmasına dikkat etmelidirler.
BAŞLICA KORUYUCU ÇEŞİTLERİ
SABİT KORUYUCULAR:Sabit koruyucu şöyle tarif edilebilir: Operatörün, hareket eden makine parçaları, çalışma noktaları ve güç aktarma aksamı ile istenilmeyen veya arızi temasını önleyen siperdir. Koruyucular tezgaha kolayca çıkartılmayacak şekilde tespit edilmelidir. Koruyucular genellikle, özel besleme tertibatı ile kulanılır.
YARI OTOMATİK VEYA MEKANİK BESLEYİCİLER:Otomatik besleyicilerde operatör, ancak belirli aralıklarla işlenecek parçaları depo eder.
OTOMATİK KORUYUCULAR (İTİCİ HAREKETLER):Otomatik koruyucular genellikle iki çeşittir. Bu koruyucuların hareketi operatörün ellerini, kollarını veya vücudunu tehlike sahasından uzaklaştırır. Bu koruyucular tezgahın hareketine uyarak çalışırlar.
İTİCİ ÇEŞİTLERİBu çeşit koruyucular, hareketli bir siperden ibarettir. Bu koruyucuların hareketi sırasında, operatörü zarara uğratmaması için tedbir alınmalıdır.
ÇEKİCİ VEYA KELEPÇE ÇEŞİTLERİ:Bu koruyucular bir kelepçe gibi operatörün bileklerine veya kollarına bağlanır ve gücünü aldığı şahmerdanın inmesi ile operatörün ellerini tehlike sahasından uzaklaşır.
ARA – KİLİTLİ KORUYUCULAR:Bu koruyuculara siper yerine oturmadan tezgah çalışamaz. Ancak, koruyucu kavramadan hareket gücünü aldığı ve ona bağlı olarak çalıştığı için, kavramadan husule gelecek bir arızada koruyucu yetersiz kalır.
TAKILMALI KORUYUCULARYatay takılmalı koruyucular; operatörün vücudu veya başının teması ile tezgahın ilgililer tarafından tespit edilen belirli bir süre içinde durmasını sağlar. Bu çeşit koruyuculara en çok merdaneli tezgahlarda rastlanır.
EL PEDALLARI:Bu koruyucular genellikle, çift pedallı veya çift düğmeli tertibatlardır. Bunlar, pedal veya düğmelerden birinin çalışmaz hale getirilmesi ile vazifelerini tam olarak yerine getiremezler. Bu sebeple pedal veya düğmelerden birinin çalışmaması halinde, tezgahında durması sağlanmalıdır.
FOTO SELSÜLLERİ:Bu çeşit koruyucuların maliyeti ve bakımı pahalıdır. Tehlike bölgesinin güvenliği ışıkla kontrol altına alınmıştır. Işığı kesen herhangi bir cisim (operatörün eli, kolu veya vücudu gibi) tezgahın çalışmasını önler. Bu maksat için koruyucu kuvvetli bir fren tertibatı ile teçhiz edilmiş olmalıdır.
Bu koruyucular genellikle ağır devirli tezgahlarda kullanılır.
ÖZEL KORUYUCULARBu koruyucular, herhangi makine, tezgah veya işerinde bulunan başka bir tehlike sahasını örtecek özel maksatla yapılmış koruyuculardır. Torna veya taşlama tezgahlarında kullanılan sıçrama siperleri gibi.
Erol Kural
REFERANS:
T.C ÇALIŞMA BAKANLIĞI İŞÇİ SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM REHBERİ