Fatih Özcan
Site Kurucusu
- Katılım
- 7 Aralık 2013
- Şehir
- Yurt Dışı
- Sertifika
- Diğer Belge
- Firma
- ABL Group
Vücutta oluşan enerji; büyüme, hücredeki yapım ve yıkım olayları, organların çalışması, gereksiz ve zararlı maddelerin dışarı atılması, vücut sıcaklığının korunması, günlük hareketler ve çalışmalar için kullanılır. Vücutta harcanan günlük enerji miktarının hesaplanması, bazal metabolizma, fiziksel hareketler ve çalışma ile besin ögelerinin ısısal etkisinde harcanan enerjinin toplamı şeklinde olur. Ancak bireyin günlük toplam enerji ihtiyacı hesaplamalarında bunlara ilave olarak çevre sıcaklığı, hamile ve emziklilik durumu, vücut ağırlığı ve büyüme çağında olup olmadığı dikkate alınmalıdır.
2.1. Bazal Metabolizma için Harcanan Enerjinin Hesaplanması
2.1.1. Bazal Metabolizmanın Tanımı
Tam dinlenme durumunda, organların çalışması, vücut sıcaklığının korunması yaşamın sürdürülmesi için zorunlu enerji harcamasına “bazal metabolizma” denir.
2.1.2. Bazal Metabolizmayı Etkileyen Etmenler
Bazal metabolizma hızı bireysel özelliklere göre değişir. Bazal metabolizmayı etkileyen faktörler şunlardır:
Yaş: Büyümenin en hızlı olduğu bebeklik döneminde bazal metabolizma hızı yüksektir. Yaş ilerledikçe bazal metabolizma hızı düşer.
Cinsiyet ve vücut bileşimi: Vücutta yağ dokusu arttıkça bazal metabolizma hızı düşer, kas dokusu artınca bazal metabolizma hızı yükselir. Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere göre daha fazladır; bu nedenle kadınların bazal metabolizma hızı erkeklerden biraz düşüktür. İşçi ve sporcu gibi kas dokusu
fazla olanlarda bazal metabolizma hızı, hafif işle uğraşanlara göre % 6 kadar daha yüksektir.
Hormonlar: Tiroid bezinden salgılanan troksin hormonu bazal metabolizma hızını etkiler. Bu hormonun aşırı salgılanması durumunda bazal metabolizma hızı yükselir, az salgılanması sonucunda bazal metabolizma hızı düşer.
Hamilelik ve emziklilik: Hamileliğin ilk aylarında bazal metabolizma hızında artma başlar ve son üç aylık dönemde bazal metabolizma hızı %20 artış gösterir. Bunun sebebi yavrunun hızlı büyümesidir. Bazı hamilelerde ise bazal metabolizma hızı değişiklik göstermemektedir. Menstrasyon(adet dönemi) bazı bayanlarda bazal metabolizmayı artırırken bazılarında herhangi bir değişiklik yapmamaktadır.
Hastalık: Özellikle ateşli hastalıklar bazal metabolizma hızını yükseltir.
Sürekli açlık: Uzun süreli açlık ve yarı açlık durumu, bazal metabolizma hızını düşürür. Uzun süre az besin alanlarda bazal metabolizma hızında %20 civarında düşme olduğu bulunmuştur. Aşırı ve sürekli açlık durumunda bazal metabolizma hızında %50 azalma olduğu saptanmıştır. Bunun sebebi; vücudun bazal metabolizma için daha az enerji kullanmaya alıştığı buna göre, aç kalarak zayıflama diyeti uygulamanın ne kadar yanlış bir yöntem olduğu görülmektedir.
Uyku: Uykunun ilk saatlerinde bazal metabolizma hızında önemli değişiklik görülmemekle birlikte uykunun ilerleyen saatlerinde bazal metabolizma hızında % 10’a kadar düşme gözlemlenir.
Diyetin bileşimi: Uygulanan diyette proteinin çok bulunması bazal metabolizma hızını yükseltir.
Çevre sıcaklığı ve ırk: Çevre sıcaklığının ve ırkın bazal metabolizma hızı üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı sanılmaktadır.
Bazal Metabolizma Hesaplamalarında Kullanılan Cetveller
Bazal metabolizma hesaplamalarında boy ve ağırlığa göre vücut yüzeyi tablosu (Tablo
2.1) ile yaş ve cinsiyete göre bazal metabolizma standartları tablosu (Tablo2.2)
kullanılacaktır.
Daha önceki bilgi konularında verilen Tablo 2.1 ve Tablo 2.2 verilerinden yararlanılarak belirli sürede bazal metabolizma için harcanan ortalama enerji miktarı hesaplanır. Örneğin; 40 kg ağırlığında 135 cm boyunda ve 11 yaşında normal durumdaki bir kız çocuğunun 10 saatlik uyku sırasında ortalama enerji harcaması şöyle hesaplanır:
Öncelikle Tablo 2.1’den vücut yüzeyi m2, Tablo 2.2’den bazal metabolizma hızı değerleri not edilir.
2.2. Fiziksel Etkinliklerde Harcanan Enerji Miktarının Hesaplanması
2.2.1. Fiziksel Etkinliklerin Gruplandırılması
Bireyin fiziksel etkinliğine göre harcadığı enerji miktarı değişiklik gösterir. Ortalama harcanan günlük toplam enerji miktarını hesaplarken fiziksel etkinliklerin gruplandırılarak harcanan enerji miktarına ulaşılması sağlıklı sonuç elde edilmesine yardımcı olacaktır. Bu nedenle fiziksel etkinlikleri dört grupta değerlendirebiliriz:
2.2.1.1. Hafif İşler ve Uğraşlar
Bu gruba; büro işleri, muhasebecilik, avukatlık, öğretmenlik, doktorluk, oturarak yapılan işler, giyinme, yıkanma, okuma, yazma, araçla yapılan ev işleri gibi genellikle oturarak yapılan iş ve uğraşlar girer.
2.2.1.2. Orta Derecedeki İşler ve Uğraşlar
Bu gruba; terzilik, askerlik, öğrencilik, kimya, besin, tekstil gibi endüstri kollarında çalışanlar, bahçe çalışmaları, yürüme, şoförlük, sürücülük, matbaa ve mağaza işçiliği, ata binme, masa tenisi, voleybol gibi daha çok ayakta yapılan çalışmalar yer alır.
2.2.1.3. Orta Üstü İşler
Marangozluk, kayak, tenis, bale, dans, atletizm, orman, tarım, maden işçiliği gibi işler ve uğraşlar bu gruba girer.
2.2.1.4. Ağır İşler
Bu gruba; ağır inşaat işçiliği, hamallık, demircilik, odunculuk, ağır maden ve kömür işçiliği, koşu, hızlı yürüme, kürek çekme, ayaktopu ve benzeri iş ve uğraşlar girer.
2.2.2. Fiziksel Etkinliklerle Harcanan Enerjinin Hesaplanması
Tablo 2.3: Çalışma durumuna göre örnek erkek ve kadının dakikada harcadığı enerji tüketim
standartları.
Fiziksel etkinliklerde harcanan enerji miktarını 1 örnekle açıklayacak olursak; 35 yaşında, 55 kg ağırlığında 165 cm boyunda olan bir bayan sporcu günde 6 saat koşuyor, 1 saat dans ediyor, 1 saat sürücülük yapıyor, 8 saat oturuyor ve dinleniyor kişisel işleriyle ilgileniyor, 8 saat uyuyor. Günlük enerji ihtiyacı şöyle hesaplanabilir:
2.1. Bazal Metabolizma için Harcanan Enerjinin Hesaplanması
2.1.1. Bazal Metabolizmanın Tanımı
Tam dinlenme durumunda, organların çalışması, vücut sıcaklığının korunması yaşamın sürdürülmesi için zorunlu enerji harcamasına “bazal metabolizma” denir.
2.1.2. Bazal Metabolizmayı Etkileyen Etmenler
Bazal metabolizma hızı bireysel özelliklere göre değişir. Bazal metabolizmayı etkileyen faktörler şunlardır:
Yaş: Büyümenin en hızlı olduğu bebeklik döneminde bazal metabolizma hızı yüksektir. Yaş ilerledikçe bazal metabolizma hızı düşer.
Cinsiyet ve vücut bileşimi: Vücutta yağ dokusu arttıkça bazal metabolizma hızı düşer, kas dokusu artınca bazal metabolizma hızı yükselir. Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere göre daha fazladır; bu nedenle kadınların bazal metabolizma hızı erkeklerden biraz düşüktür. İşçi ve sporcu gibi kas dokusu
fazla olanlarda bazal metabolizma hızı, hafif işle uğraşanlara göre % 6 kadar daha yüksektir.
Hormonlar: Tiroid bezinden salgılanan troksin hormonu bazal metabolizma hızını etkiler. Bu hormonun aşırı salgılanması durumunda bazal metabolizma hızı yükselir, az salgılanması sonucunda bazal metabolizma hızı düşer.
Hamilelik ve emziklilik: Hamileliğin ilk aylarında bazal metabolizma hızında artma başlar ve son üç aylık dönemde bazal metabolizma hızı %20 artış gösterir. Bunun sebebi yavrunun hızlı büyümesidir. Bazı hamilelerde ise bazal metabolizma hızı değişiklik göstermemektedir. Menstrasyon(adet dönemi) bazı bayanlarda bazal metabolizmayı artırırken bazılarında herhangi bir değişiklik yapmamaktadır.
Hastalık: Özellikle ateşli hastalıklar bazal metabolizma hızını yükseltir.
Sürekli açlık: Uzun süreli açlık ve yarı açlık durumu, bazal metabolizma hızını düşürür. Uzun süre az besin alanlarda bazal metabolizma hızında %20 civarında düşme olduğu bulunmuştur. Aşırı ve sürekli açlık durumunda bazal metabolizma hızında %50 azalma olduğu saptanmıştır. Bunun sebebi; vücudun bazal metabolizma için daha az enerji kullanmaya alıştığı buna göre, aç kalarak zayıflama diyeti uygulamanın ne kadar yanlış bir yöntem olduğu görülmektedir.
Uyku: Uykunun ilk saatlerinde bazal metabolizma hızında önemli değişiklik görülmemekle birlikte uykunun ilerleyen saatlerinde bazal metabolizma hızında % 10’a kadar düşme gözlemlenir.
Diyetin bileşimi: Uygulanan diyette proteinin çok bulunması bazal metabolizma hızını yükseltir.
Çevre sıcaklığı ve ırk: Çevre sıcaklığının ve ırkın bazal metabolizma hızı üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı sanılmaktadır.
Bazal Metabolizma Hesaplamalarında Kullanılan Cetveller
Bazal metabolizma hesaplamalarında boy ve ağırlığa göre vücut yüzeyi tablosu (Tablo
2.1) ile yaş ve cinsiyete göre bazal metabolizma standartları tablosu (Tablo2.2)
kullanılacaktır.
VÜCUT AĞIRLIĞI (KG)
Tablo 2.1: Boy vücut ağırlığına göre vücut yüzeyi (m2)
Tablo 2.2: Yaş ve cinsiyete göre bazal metabolizma standartları
Bazal Metabolizmada Harcanan Enerjinin Hesaplanması
Daha önceki bilgi konularında verilen Tablo 2.1 ve Tablo 2.2 verilerinden yararlanılarak belirli sürede bazal metabolizma için harcanan ortalama enerji miktarı hesaplanır. Örneğin; 40 kg ağırlığında 135 cm boyunda ve 11 yaşında normal durumdaki bir kız çocuğunun 10 saatlik uyku sırasında ortalama enerji harcaması şöyle hesaplanır:
Öncelikle Tablo 2.1’den vücut yüzeyi m2, Tablo 2.2’den bazal metabolizma hızı değerleri not edilir.
- Vücut yüzeyi = 1.35m2 (Tablo 2.1)
- Bazal metabolizma hızı = 42.0 kal /m2 /saat (Tablo 2.2)
- Vücut yüzeyi 1.35 m2 olan bir kız çocuğunun 1 saatlik uykudaki enerji harcaması hesaplanır:
42.0 kal / m2 / saat x 1.35 m2 = 56.7 kkal/ saat
- 1.35m2 vücut yüzeyine sahip bireyin 10 saatlik uykuda harcadığı enerji miktarı hesaplanır:
56.7 kkal / saat x 10 saat = 56.7 kkal harcar.
2.2. Fiziksel Etkinliklerde Harcanan Enerji Miktarının Hesaplanması
2.2.1. Fiziksel Etkinliklerin Gruplandırılması
Bireyin fiziksel etkinliğine göre harcadığı enerji miktarı değişiklik gösterir. Ortalama harcanan günlük toplam enerji miktarını hesaplarken fiziksel etkinliklerin gruplandırılarak harcanan enerji miktarına ulaşılması sağlıklı sonuç elde edilmesine yardımcı olacaktır. Bu nedenle fiziksel etkinlikleri dört grupta değerlendirebiliriz:
2.2.1.1. Hafif İşler ve Uğraşlar
Bu gruba; büro işleri, muhasebecilik, avukatlık, öğretmenlik, doktorluk, oturarak yapılan işler, giyinme, yıkanma, okuma, yazma, araçla yapılan ev işleri gibi genellikle oturarak yapılan iş ve uğraşlar girer.
2.2.1.2. Orta Derecedeki İşler ve Uğraşlar
Bu gruba; terzilik, askerlik, öğrencilik, kimya, besin, tekstil gibi endüstri kollarında çalışanlar, bahçe çalışmaları, yürüme, şoförlük, sürücülük, matbaa ve mağaza işçiliği, ata binme, masa tenisi, voleybol gibi daha çok ayakta yapılan çalışmalar yer alır.
2.2.1.3. Orta Üstü İşler
Marangozluk, kayak, tenis, bale, dans, atletizm, orman, tarım, maden işçiliği gibi işler ve uğraşlar bu gruba girer.
2.2.1.4. Ağır İşler
Bu gruba; ağır inşaat işçiliği, hamallık, demircilik, odunculuk, ağır maden ve kömür işçiliği, koşu, hızlı yürüme, kürek çekme, ayaktopu ve benzeri iş ve uğraşlar girer.
2.2.2. Fiziksel Etkinliklerle Harcanan Enerjinin Hesaplanması
Tablo 2.3: Çalışma durumuna göre örnek erkek ve kadının dakikada harcadığı enerji tüketim
standartları.
Fiziksel etkinliklerde harcanan enerji miktarını 1 örnekle açıklayacak olursak; 35 yaşında, 55 kg ağırlığında 165 cm boyunda olan bir bayan sporcu günde 6 saat koşuyor, 1 saat dans ediyor, 1 saat sürücülük yapıyor, 8 saat oturuyor ve dinleniyor kişisel işleriyle ilgileniyor, 8 saat uyuyor. Günlük enerji ihtiyacı şöyle hesaplanabilir:
- Koşma, ağır işler grubuna girdiği için bayanların enerji harcaması dakikada 3,8
- kal. dir (Tablo 2.3). 1 saat yani 60 dk.. x 3.8 = 228,0 kal. 6 saatlik enerji harcaması ise 60 x 228 = 1368 kal.
- Dans etmek, orta üstü iş ve uğraşlara girdiği için bayanların enerji harcaması dakikada 3,0 kal. dir (Tablo 2.3). 1 saat (60 dk..) 60 x 3,0 = 180 kal.
- Sürücülük yapmak, orta derecede iş ve uğraşa girdiği için bayanların enerji harcaması dakikada 2,3 kal. dir (Tablo 2.3). 1 saat (60 dak) = 60 x 2,3 = 138 kal.
- Oturup dinlenme, hafif işlere girdiği için, 1 dakikada enerji harcaması 1.7 kal’dir. (Tablo 2.3) 1 saat (60 dak) olduğuna göre = 60 x 1,7 = 102 kal. 8 saatlik enerji harcaması ise 102 x 8 = 816 kal. dir.
- Uykuda harcadığı enerji bazal metabolizmaya girdiğine göre; (Tablo2.1) 55 kg ağırlığında 165 cm boyundaki bireyin vücut yüzeyi 1,6 m2 dir. (Tablo 2.1.) 35 yaşındaki bir bayanın bazal metabolizma standardı 35 kal / m2 / saattir (Tablo 2.2).
- Vücut yüzeyi 1,6 m2 olan bireyin 1 saatlik uykuda harcadığı enerji miktarı hesaplanır: 35 kal / m2 / saat x 1,6 m2 = 56 kal/saat 1,6m2 vücut yüzeyine sahip bireyin 8 saatlik uykuda harcadığı enerji miktarı hesaplanır:
56 kal/saat x 8 saat = 448 kal.
Buna göre; 35 yaşındaki bayan sporcumuzun 24 saatte yaptığı iş ve uğraşlarda harcadığı enerji miktarları toplanarak 1 günde harcadığı toplam enerji miktarı bulunur.
Buna göre; 35 yaşındaki bayan sporcumuzun 24 saatte yaptığı iş ve uğraşlarda harcadığı enerji miktarları toplanarak 1 günde harcadığı toplam enerji miktarı bulunur.
- 1368 kal+180kal+138kal+816kal+448kal = 2950 kal.