• Sayın Üyeler,

    Site görünümünün gündüz açık renk tema, gece koyu renk tema olacak şekilde otomatik değişmesini sağlayan bir düzenleme yapılmıştır. Görünümün otomatik değişmesini istemiyorsanız, bu ayarı hesap tercihlerinizden kolaylıkla değiştirebilirsiniz. Açık/Koyu temalar arasında ki geçişin otomatik olmasını istemeyen üyelerimiz üst menüde yer alan simgeler yardımıyla da kolayca geçiş yapabilirler.

    Site renklerinin günün saatine göre ayarlanmasının göz sağlığına faydaları olduğu için böyle bir düzenleme yapılmıştır. Fakat her üye görünüm rengini tercihine göre kullanmaya devam edebilecektir.

Sınırlı Hacimlerde Güvenli Çalışma

Fatih Özcan

Site Kurucusu
Katılım
7 Aralık 2013
Şehir
Yurt Dışı
Sertifika
Diğer Belge
Firma
ABL Group
Dr. Hilal KINLI​

SINIRLI HACİMLERİN (CONFINED SPACES) TANIMI

Sınırlı hacimler;
  • kapalı veya yarı kapalı bir yapıda olan,
  • çalışma esnasında atmosferik basınca sahip
  • çalışma ortamı olarak tasarlanmamış
  • giriş çıkışı sınırlı
  • tehlikeli maddeler veya tehlikeli şartlar (örneğin oksijen yokluğu, sıcaklık, sıkışma, vb.) nedeniyle ciddi şekilde yaralanma veya ölüm tehlikesi bulunan her türlü hacim olarak tanımlanmaktadır.
Sınırlı hacimlere örnekler aşağıda verilmektedir:
  • genellikle yalnızca bir girişi bulunan depolama tankları, tankerler, proses kapları, basınçlı kaplar, silolar ve diğer tank benzeri kaplar
  • iyi bir doğal havalandırmaya sahip olmayan, üstten girişli ve derinliği 1.5 m’den fazla olan kuyular, çukurlar, vb.yerler
  • borular, tüneller, kanalizasyon hatları, havalandırma bacaları vb. Yapılar
  • gemilerde bulunan küçük bir giriş ağzına sahip kargo tankları, hücreli tanklar, balast veya yağ tankları, vb.
SINIRLI HACİMLERDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELER


Sınırlı hacimlerden kaynaklanan tehlikeler başlıca aşağıda verilmektedir:
  • Oksijen yokluğu
    • Gemilerin ambarında, nakliye konteynerlerinde, kamyonlarda vb. yerlerde taşınan yükün ortamdaki oksijenle reaksiyona girdiği durumlarda olabilir.
    • Çelik tankların veya reaktörlerin içinde pas oluştuğu durumlarda olabilir.
    • Bazı toprak çeşitleri ile atmosferdeki oksijenin reaksiyona girdiği durumlarda olabilir.
    • Yer altı sularının kireçtaşı ile reaksiyonu sonucunda karbon dioksit oluşumu ve normal hava ile yer değiştirmesini takiben olabilir.
  • Zehirli gaz, duman veya buhar
    • Kanalizasyon hatlarında, kanalizasyon bacalarında ve kanalizasyon sistemine bağlı çukurlarda oluşabilir.
    • Bağlantı borularından tanklara veya kaplara girebilir.
    • Eski çöp alanları gibi kirlenmiş arazilerde bulunan hendeklere ve çukurlara sızabilir.
  • Sıvılar ve katılar sınırlı hacimleri aniden doldurabilir veya sıvılar ve katılar bozunduklarında gaz oluşturarak sınırlı hacimlere dolmasına neden olabilirler. Tahıllar gibi serbest akan katılar silolarda kısmen katılaşabilir veya “köprü” oluşturabilir, bu da beklenmeyen çökmelere neden olabilir.
  • Yangın ve patlamalar (örneğin alevlenebilir buharlardan, fazla oksijenden, vb.)
  • Tankların, reaktörlerin, vb. sınırlı hacimlerin içlerinde veya iç yüzeylerinde bulunan ve ortama gaz, duman veya buhar salabilen kalıntılar.
  • Un siloları vb. sınırlı hacimlerde yüksek konsantrasyonda oluşabilecek olan toz.
  • Vücut ısısında tehlikeli derecede artışa neden olabilecek sıcak şartlar.
1.png

Yukarıda tanımlanan şartlardan bir kısmı halihazırda sınırlı hacimlerde mevcut olabilir. Bir kısmı ise yapılan çalışma sırasında veya sınırlı hacimlerin hemen yanında bulunan bir başka tesisin etkin bir şekilde izole edilmemiş olmasından (örneğin, sınırlı hacme bağlı bir borudan olabilecek sızıntı) kaynaklanabilir.

Çalışma hacmi yapılan işten kaynaklanabilecek diğer tehlikeleri artırabilir. Örneğin;
  • Kullanılan makine özel önlemlerin alınmasını gerektirebilir. (Örneğin, taşınabilir öğütücü için toz tahliyesinin sağlanması veya elektrik şokuna karşı özel önlemlerin alınması)
  • Kaynak işlemlerinden veya solventler, yapıştırıcılar vb. gibi uçucu ve alevlenebilir maddelerin kullanımından gaz, duman veya buhar oluşabilir.
  • Sınırlı hacme giriş rögarlar gibi dar bir yerden yapılıyorsa o zaman acil bir durumda kaçış veya kurtarma işlemleri daha güç olacaktır.
SINIRLI HACİMLERDEN KAYNAKLANAN RİSKLERİN YÖNETİMİ

Sınırlı hacimlerde güvenli bir şekilde iş yapılmasının sağlanması için ne gibi tedbirlerin alınması gerektiğine karar vermek amacıyla tüm iş faaliyetlerinden kaynaklanabilecek riskler uygun ve yeterli bir şekilde değerlendirilmelidir. Sınırlı hacimlerde iş yapmak; tehlikelerin tanımlanmasını, risklerin değerlendirilmesini ve hangi önlemlerin alınması gerektiğinin belirlenmesini gerektirmektedir. Çoğu durumda risk değerlendirmesi aşağıdaki hususların dikkate alınmasını gerektirecektir:
  • Yapılacak görev veya işin türü
  • Çalışma ortamı
  • İş malzemeleri ve araçları
  • İşi yapacak kişinin uygunluğu
  • Acil bir durumda kurtarma için düzenlemeler
Sınırlı hacimlerde yapılacak çalışmalar ciddi yaralanmalarla sonuçlanabilecek risklere işaret ediyorsa; o zaman;
  • Mümkünse örneğin işi dışarıdan yaparak sınırlı hacimlerin içine girmekten kaçınılmalıdır.
  • Sınırlı hacimlerin içine girmek kaçınılmaz ise güvenli bir iş sistemi takip edilmelidir.
  • İş başlamadan önce acil durumla ilişkili yeterli düzenlemeler yapılmalıdır.
Sınırlı Hacimlerin İçine Girmekten Kaçınma


Yapılacak işin sınırlı hacimlerin içine girmeden başka bir şekilde yapılıp yapılamayacağı kontrol edilmelidir. İş planının iyi bir şekilde yapılması veya farklı bir yaklaşım kullanılması sınırlı hacimlerde iş yapma gereksinimini azaltabilmektedir.

İşin yapılması gerçekten zorunlu ise aşağıdaki hususlar sorgulanmalıdır:
  • Sınırlı hacmin kendisi içine girişi gerektirmeyecek şekilde modifiye edilebilir mi?
  • İş sınırlı hacmin dışından yapılabilir mi? Örneğin;
  • Silolardaki tıkanıklıklar uzaktan kumandalı basınçlı hava, titreşim cihazları vb. araçlar kullanılarak temizlenebilir.
  • Kontrol, örnekleme ve temizlik işlemleri uygun ekipmanlar ve araçlar kullanılarak sınırlı hacmin dışından yapılabilir.
  • Uzaktan kumandalı kameralar sınırlı hacimlerin iç kısımlarının kontrolü için kullanılabilir.
Güvenli Çalışma Sistemleri

Sınırlı hacimlerin içine girmenin zorunlu olduğu durumlarda içeride güvenli bir çalışma sistemine sahip olunduğundan emin olunmalıdır.

Yaralanma riskini azaltacak gerekli önlemlerin tanımlanmasına yardımcı olması için yapılan risk değerlendirme sonuçları kullanılmalıdır. Alınacak önlemler sınırlı hacmin özelliğine, ilişkili risklere ve yapılacak çalışmaya bağlı olarak değişecektir.

Tanımlanan önlemleri kapsayacak şekilde güvenli çalışma sistemlerinin geliştirildiğinden ve uygulamaya konulduğundan emin olunmalıdır. İlgili her bir kişinin, neyi yapacakları ve güvenli bir şekilde nasıl yapacakları konusunda bilgilendirilmeleri ve uygun bir şekilde eğitilmeleri gerekecektir.

1.png

Aşağıda verilen kontrol listesi eksiksiz olmamakla birlikte güvenli bir çalışma sistemi kurulmasına yardımcı olacak pek çok önemli elemanı kapsamaktadır.

Bir denetçinin görevlendirilmesi: Sınırlı alanlarda yapılacak çalışmalarda gerekli önlemlerin alınmasının sağlanması ve her bir aşamada güvenliğin kontrolü için denetçilere sorumluluk verilmelidir. Yapılacak çalışma esnasında denetçilerin iş başında kalması sağlanabilir.

Yapılacak çalışma için kişilerin uygunluğu: Sınırlı hacimlerde çalışacak kişiler yapılacak işin türüne uygun deneyime sahip midir? Hangi eğitimleri almışlardır? Yapılan risk değerlendirmeleri, sınırlı hacmin fiziksel özelliğinin gereği olarak uygun beden yapısına sahip kişilerin işi yapması gibi istisnai şartlara işaret etmekte midir? Bunların dışında çalışacak kişilerde klostrofobi durumu, solunum aygıtının uygunluğu, kişinin yapılacak işe uygunluğu için tıbbi tavsiye alınması gibi hususlar da göz önünde bulundurulmalıdır.

3.png
İzolasyon: Kullanılacak ekipmanın yanlışlıkla çalışması veya çalıştırılması mümkün ise ekipmanın mekaniksel ve elektriksel olarak izolasyonu önemlidir. Sınırlı hacme gaz, duman veya buhar girmesi söz konusu ise ilgili yerlerin fiziksel olarak izole edilmesi gerekebilir. Tüm durumlarda izolasyonun etkinliği kontrol edilmelidir.

Girişten önce temizlik: Girişten önce temizlik, iş yapılırken kalıntılardan gaz, buhar vb. oluşması söz konusu olan durumlarda gerekli olabilir.

Giriş kısmının boyutunun kontrolü: Sınırlı hacmin giriş kısmının boyutunun, çalışanların üzerlerindeki ekipmanlarla birlikte acil durumları da göz önünde bulundurarak rahat bir şekilde giriş ve çıkış yapması için uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Havalandırma sağlanması: Sınırlı hacimlerdeki açıklıkların sayısı artırılarak havalandırmanın iyileştirilmesi sağlanabilir. Taze havanın yeterli şekilde temininin sağlanması için mekanik havalandırma gerekli olabilir. Mekanik havalandırma özellikle sınırlı hacmin içinde taşınabilir gaz tüpleri ve dizel yakıtlı makineler kullanıldığında oluşacak egzoz gazı tehlikesinden korunmak amacıyla gerekli olabilir. Petrol yakıtlı makinelerin egzozunun içinde bulunan karbon monoksit gazı insan sağlığı için çok tehlikeli olduğundan bu tür makinelerin sınırlı hacimlerde kullanılmasına asla müsaade edilmemelidir.

Ortam havasının analizi: Kapalı havasının toksik ve alevlenebilir buharlar içerip içermediği ve solunum için uygun olup olmadığının belirlenebilmesi için analiz edilmesi gerekebilir. Ortam havasının analizi doğru bir şekilde kalibre edilmiş uygun bir gaz detektörü kullanan yetkin bir kişi tarafından yapılmalıdır. Risk değerlendirme sonuçlarının ortam havası şartlarının zamanla değişeceğine işaret ettiği durumlarda veya ilave tedbir olarak ortam havasının sürekli, izlenmesi gerekli olabilir.

Özel araçların sağlanması ve aydınlatma: Kapalı hacimlerde alevlenebilir veya potansiyel olarak patlayabilir atmosferin olduğu durumlarda kıvılcım çıkarmayan araçların veya özel korumalı aydınlatmaların kullanılması önemlidir. Bazı sınırlı hacimlerin içinde (örneğin metal tankların içinde) elektrik şokunun önlenmesi için alınacak uygun tedbirler olarak ekstra düşük voltajlı ekipmanların kullanımı (tipik olarak 25 V’dan düşük) ve gerektiğinde bakiye akım ölçerlerin kullanımı sayılabilir.

Solunum aygıtlarının sağlanması: Solunum aygıtlarının kullanımı özellikle sınırlı hacmin içerisindeki havanın gaz, buhar veya duman veya oksijen yetersizliği nedeniyle solunum için uygun olmadığı durumlarda önemlidir. Böyle durumlarda sınırlı hacmin içerisine oksijen verilmesi asla düşünülmemelidir. Çünkü oksijen verilmesi bir yangın veya patlama riskini büyük ölçüde artırabilir.

Acil durum düzenlemeleri için hazırlık: Acil durum düzenlemeleri için hazırlık; gerekli ekipmanın temini, çalışanların eğitimi ve uygulama tatbikatlarını kapsamaktadır.

4.png

İletişim:Sınırlı hacmin içinde ve dışında bulunan kişiler arasında iletişimin sağlanması ve acil bir durumda yardım istenmesi için yeterli bir iletişim sistemi kurulmalıdır.

Alarm kontrolü: Örneğin, bir kişinin sınırlı hacmin dışında durması, içeride çalışanı gözetlemesi ve iletişim kurması, acil bir durumda derhal alarma basması ve kurtarma prosedürlerine uygun hareket etmesi gereken durumlarda işe başlamadan alarmın çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.

Çalışma izni sisteminin gerekliliği: Çalışma izni sistemi, çalışanların sınırlı hacme girmelerine ve iş yapmalarına izin verilmeden önce güvenli bir çalışma sisteminin tüm elemanlarının yerinde olup olmadığından emin olunması için resmi bir kontrol sağlamaktadır. Çalışma izni sistemi aynı zamanda saha yönetimi, denetçiler ve sınırlı hacimdeki tehlikeli çalışmayı yapacak personel arasında bir iletişim aracıdır.

Çalışma izni sisteminin önemli özellikleri aşağıda verilmektedir:
  • Belirli işlerde yetkinin kimlerde olduğunun (yetkilerinin sınırları ile birlikte) ve kimin gerekli önlemleri tanımlamaktan sorumlu olduğunun (örneğin, izolasyon, ortam havası analizi, acil durum düzenlemeleri, vb.) net bir şekilde tanımlanması
  • İşi gerçekleştirmek üzere anlaşılan müteahhitlerin kapsama dahil edildiğinden emin olunması için olanak sağlaması
  • İzinle ilişkili hususlarda eğitim ve talimatları sağlaması
  • Sistemi planlandığı şekilde yürütüldüğünden emin olması için izleme ve tetkik olanağı sağlaması
Acil Durum Prosedürleri


Sınırlı hacimlerde yapılan işler ters gittiğinde, çalışanlar ciddi ve derhal önlem alınmasını gerektiren tehlikelere maruz kalabilirler. Bu nedenle acil bir durumda alarmın çalıştırılması ve kurtarma işlemlerinin gerçekleştirilmesi ile ilgili etkin düzenlemeler çok önemlidir.

Acil durumlarla ilgili düzenlemeler tanımlanan risklere bağlı olarak değişmekte olup aşağıdaki hususların dikkate alınmasını gerektirecektir.

İletişim: Kurtarma işlemlerinin başlatılabilmesi için acil bir durumun sınırlı hacmin içindeki bir kişi tarafından dışındaki bir kişiye ne şekilde duyurulması gerektiği tanımlanmalıdır. Tanımlama yapılırken gece ve vardiya çalışmaları, hafta sonları ve tesisin kapalı olduğu tatil günleri unutulmamalıdır. Aynı zamanda hangi acil durumların olabileceği ve bu durumlarda alarmın ne şekilde çalıştırılacağı dikkate alınmalıdır.

Kurtarma ve ilkyardım ekipmanları: Uygun kurtarma ve ilkyardım ekipmanlarının sağlanması tanımlanan acil durumlara bağlı olacaktır. Ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması için kurtarma ekiplerinin eğitilmesi önemlidir.

Kurtarma ekiplerinin becerisi: Kurtarma ekiplerinde görev alacak kişiler, düzgün bir şekilde eğitilmiş, görev için yeterince uygun, el altında bulunabilecek, kurtarma için sağlanan ekipmanları (örneğin, solunum aygıtı, yangın söndürücüler, vb.) kullanma becerisine sahip kişiler olmalıdır. Kurtarma ekip üyeleri de acil durumun sebebine karşı uygun kişisel koruyucu ekipmanlara sahip olmalıdır.

İlk yardım işlemleri: Sağlanan ilk yardım ekipmanlarının düzgün bir şekilde kullanılabilmesi için eğitimli ilk yardımcılar mevcut olmalıdır.

Bölgede acil durumda hizmet sağlayan kuruluşlar:Acil bir durumda bölgedeki itfaiye, hastane, vb. kuruluşların ne şekilde bilgilendirileceği ve kuruluşlar olay yerine geldiklerinde sınırlı hacimdeki özel tehlikelerle ilgili hangi bilgilerin kimler tarafından verileceği tanımlanmalıdır.

KAYNAKLAR
  • Safe Work in Confined Spaces, Health and Safety Executive, 1997,
    Please, Giriş Yap or Kayıt Ol to view URLs content!
  • Confined Space Management Plan, University of Queensland,
    Please, Giriş Yap or Kayıt Ol to view URLs content!
  • Confined Space Safety Procedures, The University of Western Australia,
    Please, Giriş Yap or Kayıt Ol to view URLs content!
 
Üst