Davranış Tabanlı Güvenlik (BBS - Behavior-Based Safety) programları, güvenliğin kritik olduğu sektörlerde – inşaat, petrol ve gaz, enerji, üretim ve denizcilik gibi – giderek daha fazla benimseniyor. Temel amaçları; iş yerindeki davranışları gözlemlemek, güvenli uygulamaları pekiştirmek ve güvensiz olanları çalışanlar arasında geri bildirimle düzeltmektir.Ancak BBS, olumlu değişim sağlayabilecek güçlü bir araç olabileceği gibi, uygun olmayan bir ortamda uygulandığında derin kültürel sorunları maskeleyen bir perdeye de dönüşebilir.
Şu soruyu sormak gerekir:
Neden Bu Konu Önemli?
Bu, teorik bir tartışma değil. Gerçek hayatta çok ciddi sonuçları var:
- Hayatlar tehlikede: Eğer güvensiz davranışlar sistemsel sorunlar nedeniyle sürüyorsa ve BBS bu nedenleri gizliyorsa, sonuçlar ölümcül olabilir.
- Güven kırılgandır: Yanlış kullanılan BBS programları, çalışanların konuşma isteğini azaltır; bu da tehlikelerin bildirilmemesine yol açar.
- Kaynaklar sınırlıdır: Emek ve zaman harcanan bir BBS programı, doğru uygulanmazsa hem kaynak israfına hem de güven kaybına neden olur.
Kısacası: BBS, doğru ortamda hayat kurtarır, ama yanlış ortamda güvensizlik yaratır.
BBS Ne Zaman Başarılı Olur?
Bir BBS programı ancak belirli ön koşullar sağlandığında etkili olur:- Çalışanlar, gözlemler ve geri bildirimler konusunda kendilerini güvende hissetmelidir. Aksi takdirde program gözetleme gibi algılanır.
- Liderler, söylediklerini uygulamalı ve programın arkasında durmalıdır. Sadece “kontrol” için değil, “geliştirme” için orada olduklarını göstermelidirler.
- BBS yalnızca "ne yapıldı" değil, "neden yapıldı" sorusunu sormalıdır. Zaman baskısı mı vardı? Araçlar yetersiz miydi? Prosedürler belirsiz miydi?
- Gözlemler yalnızca veri toplamak için değil, somut iyileştirmeler için kullanılmalı. Çalışanlar önerilerinin gerçekten değişime yol açtığını görmelidir.
- Ön saflardaki çalışanlar sürece aktif olarak katıldığında, program sahiplenilir ve güven duygusu artar.
BBS Ne Zaman Ters Etki Yaratır?
Ne yazık ki birçok organizasyon, BBS’i hızlı çözüm veya raporlama aracı olarak uygular. Bu da aşağıdaki sorunlara yol açar:- BBS yalnızca bireyin davranışlarına odaklanır, sistem hatalarını göz ardı ederse, çalışanlar kendilerini suçlanmış hisseder.
- Gözlemler sadece kutu doldurmak için yapılırsa (örneğin: “KKD takıldı mı? Evet.”), program anlamını yitirir.
- Yönetim BBS’e aşırı güvenirse, risk analizleri, eğitim, kaynak yönetimi gibi temel sorumlulukları ihmal edebilir.
- Gözlemler yapılır ama hiçbir şey değişmezse, çalışanlar ilgisini kaybeder, program güvenilirliğini yitirir.
- BBS, kök neden analizlerinin yerine geçerse, soruşturmalar “çalışan prosedüre uymamış” gibi yüzeysel sonuçlarla kapanır.
Kritik Mesaj: Önce Kültür, Sonra Program
BBS’i güven ortamı olmadan uygulamak, paslı bir yüzeyi boyamak gibidir. Dışarıdan güzel görünür ama altındaki sorunlar devam eder.Yapılması gereken:
- Sistemleri iyileştirmek
- Liderliği tüm seviyelerde sorumlu ve görünür kılmak
- Açık iletişimi ve psikolojik güvenliği teşvik etmek
- Güvenliği bir değer olarak benimsemek
Son Söz
Davranış Tabanlı Güvenlik mucize bir çözüm değildir, ancak doğru kullanıldığında çok etkili bir araçtır.Doğru ortamda:
Güvenlik sahiplenilir Davranışlar gelişir Kazalar önlenirYanlış ortamda:
Güven kaybolur Sistem hataları örtülür Program itibar kaybederBu yüzden BBS’i uygulamadan önce şu soruları sormalısınız:
Çünkü güvenlikte, inandıklarımız, davranışlarımızı şekillendirir.
Sizin Deneyiminiz Ne?
Sizce BBS iyi mi, kötü mü uygulandı? Hangi koşullar başarıya ya da başarısızlığa neden oldu? Deneyimlerinizi yorumlarda paylaşın. Birlikte öğrenelim, birlikte geliştirelim.