Kimyasalların Depolamasında Dikkat Edilecek Ayrıntılar

1. Fay hattının yeri ve doğrultusu

Tankların ya da tank çiftliklerinin kurulma aşamasında, bulundukları bölgede ya da yakınlarında bir fay hattı varsa, tasarım bu veri dikkate alınarak yapılmalıdır. Fay hattının doğrultusu ve beklenen faylanmanın özelliği (sağ yanal atımlı, çöküntü vb.) tankların ve boru hatlarının yerleşiminde belirleyici kriter olacaktır. Sert bağlantılı flanş veya vanaların fay hattına 90°’lik bir açı yapması deprem esnasında kopma, kırılma tehlikesi taşımaktadır. Bu tür durumlarda tesisatın esnek bağlantı elemanları vb. yöntemlerle sismik koruması yapılmalıdır.

1. Tehlike bölgeleri tasarım aşamasında belirlenmelidir

Ortam havasına karışacak olan yanıcı gaz ya da sıvı buharlarının patlama yaratma potansiyeli dikkate alınarak bir bölgelendirme kavramı geliştirilmiştir. Bu konu bizim mevzuatımızda Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik’in (BYKHY) 116. maddesinde yer almaktadır. Yönetmelikteki tanımlar da şöyledir:

• Bölge: İşletme şartları altında ve arıza halinde daima patlayıcı bir karışımın bulunduğu bölgelerdir (Boru ve kapların içleri gibi).
• Bölge: İşletme şartları altında ve arıza halinde patlayıcı karışımlarının oluşabileceği bölgelerdir (dolum borusu civarı, armatürler vb).
• Bölge: İşletme şartları altında veya arıza halinde patlayıcı karışımlarının nadiren oluştuğu bölgelerdir (tankların yakın çevresi gibi).

Buna göre bir tank çiftliğinde bölgelendirme aşağıdaki gibi olmalıdır.



Şekil 1 : Tehlikeli bölge sınıflaması

Yukarıdaki şekilde kırmızı ile renklendirilen bölümler sürekli patlayıcı karışım bulunduğu için 0. bölgedir. Sarı ile renklendirilen bölgede ara sıra, işlem yapıldıkça patlayıcı karışım oluşma olasılığı olduğu için 1. bölgedir. Mavi ile renklendirilen bölgede nadiren patlayıcı ortam oluşma olasılığı olduğu için 2. bölgedir. Bu bölgelendirmenin amacı alınacak güvenlik önlemlerinin düzeyini ve niteliğini belirlemektir. Bu tür ortamlarda kullanılacak olan ekipman ve cihazlar ile kurulacak sistemlerin alev sızdırmaz, patlama güvenlikli vb. özellik taşıyıp taşımayacağına bu bölgelendirme sonucu karar verilmelidir. Bölgelendirmenin yapılmasından uygulayıcılar sorumludur. Burada kullanılacak cihazlara ilişkin ayrıntılar BYKHY’de mevcuttur.

1. Depolamada havuz hacminin belirlenmesi

Tank türü bir depolama yapılıyorsa, mutlak surette bir havuz hacmi bırakmak gerekmektedir. Ülkemizde tüzük, yönetmelik ve standartlarda havuz hacminin hesaplanmasına ilişkin değişik değerler mevcuttur. Uygulamada BYKHY değerlerinin esas alınmasında fayda vardır. Buna göre; havuzlama hacmi, aynı büyüklükte tanklar kurulu ise bir tankın hacmine, çeşitli boylar var ise en büyük tankın hacmine eşit olmalıdır. Bu konuda diğer ayrıntılar için BYKHY yardımcı olacaktır.

1. Koruma bölgelerinin hesaplanması

Sıvı kimyasallar tanklarda depolandıklarında tankların diğer bina ve mekanlara belirli uzaklıkta olması gerekmektedir. BYKHY’e göre bu değerler Tablo 2’de verilmektedir.


Tablo 2 : Tank mesafelerini gösterir çizelge

Tablo 2’ye göre kurulacak olan tank çiftliklerinde koruma bölgelerine ilişkin ayrıntılar da şöyledir:

• Koruyucu bölge genişliği tank cidarından itibaren ölçülür ve en az 2/3’nün havuzlama bölgesi dışında olması gerekir. Ölçümde havuzlama duvarının iç kenarının üstü esas alınır.
• Gerekli olan emniyet, havuzlama bölgesi dışında kurulu, yangına 120 dakika dayanıklı, tankın en az 4/5’i yüksekliğinde bir duvar veya set ile sağlanıyorsa, koruyucu bölge itfaiyenin görüşü alınarak daha dar tutulabilir.
• Koruyucu bölgede, depo işletmesinin yapılabilmesi için gerekli olan tesis ve binalar, havuzlama bölgesi dışında olmak şartıyla kurulabilir.
• Tank cidarından itibaren 5 m’lik bir uzaklık, zeminden 0.8 m yüksekliğine kadar 2. tehlike bölgesidir.
• Yanıcı sıvılar bir havuzlama bölgesi içinde depolanmış ise, bu bölge havuz setinin üst kenarının 0.8 m üstüne kadar 1. tehlike bölgesidir.
• Depolama sahasına işi olmayanların girişi yasaklanmalı ve bu yasak uygun bir levha ile ilan edilmelidir.

Şekil 2, kurulacak bir tank çiftliğine ilişkin ayrıntıları göstermektedir.



Şekil 2: BYKHY’e göre, farklı yanıcılık sınıfına sahip sıvıların, bir havuz alanı içinde hacim ve güvenlik mesafeleri açısından depolanma değerleri